Tysso 1, som vart bygd frå 1906 til 1918, har vore freda sidan 2000. På Rjukan vart Vemork - bygd i 1911 og Såheim - frå 1915, freda i hhv 2003 og 2015. Anlegga på Rjukan har også ein plass UNESCO si verdsarvliste.
Eit av anlegga på den nye lista er Hakavik Kraftverk, som er det eldste vasskraftverket i Norge som framleis er i drift. Det ligg i i Øvre Eiker kommune i Viken fylke. Byggestart var 1916, men det vart først sett i drift i 1922, etter at ein av dei lengste streikane i landet hadde sett ein stoppar for arbeidet frå sommaren 1920 til vinteren 1921.
Det var Drammensbanen som skulle elektrifiserast med Hagavik kraftanlegg, noko som heitte at anlegget produserte ein såkalla jernbanestraum med einfasa 16 2/3 Hz (svingningar per sekund).
Anlegget leverer framleis straum til jernbana, men vart delvis modernisert i 2019 då to av dei gamle aggregata vart skifta ut med eit større.
Kraftmuseet har vore med på å dokumentera Hakavik, og du kan sjå ein modell av kraftstasjonen i 3D om du klikker på biletet:
Om du vil ta deg ein tur inn i stasjonen, kan du gjera det om du klikker på dette biletet:
Kontrollrommet på Hakavik kraftverk. Foto: Dag Endre Opedal, Kraftmuseet
Eit anna historisk kraftverk er Dalsfos elvekraftverk som vart bygd i 1907 i Kragerø kommune. Det vart ombygd og modernisert i 1958. Om du vil kikke inn i stasjonen, kan du klikke på dette biletet:
Dalsfos kraftanlegg. Foto: Dag Endre Opedal, Kraftmuseet
Glomfjord kraftverk i Meløy kommune i Nordland fylke var det første statlege kraftverket som vart bygd utanfor Oslo. Du kan lesa meir om det, sjå bilete og ta deg ein tur inn om du klikker på biletet:
Glomfjord kraftstasjon. Foto: Dag Endre Opedal, Kraftmuseet
Alle modellane er laga og sett saman av Dag Endre Opedal på Kraftmuseet.
Klikk på biletet og sjå lista over alle dei freda kraftverka i pressemeldinga til Riksantikvaren:
