Kraftressursane i Tysso II var svært viktige for ekspansjonen i industrien i Odda og Tyssedal. Indirekte fekk utbygginga stor innverknad på samfunns- og folketallsutviklinga.
Tysso II-anlegget blei bygd ut i åra 1964 til 1967 i regi av AS Tyssefaldene. Anlegget var stort etter den tids målestokk og låg i høgfjellet i vestkanten av Hardangervidda. Tysso II- utbygginga nytta i hovudsak same nedslagsfelt som Tysso I-anlegget, men tok ut effekten i nivået over Ringedalsvatnet, altså frå 373 moh til 464 moh. Entreprenørfirmaet Høyer-Ellefsen var gode på prosjektstyring og fekk hovedentreprisen i konkurranse med andre. NVE, den gong Vassdragsvesenet, hadde ansvaret for utbygging av kraftlinja frå Skjeggedal til Røldal.
Filmen viser sprenging i samband med anleggsarbeidet i Skjeggedal.
Veteranane Hjalmar Solem, tidlegare prosjektansvarleg på Høyer-Ellefsen sitt hovedkontor i Oslo og Torstein Standal som var anleggsjef, busett i Tyssedal fortel levande om mange sider ved anlegget.
Ingeniør Standal frå firmaet Høyer-Ellefsen og medarbeidar i ei hytte ved Langevatn. Foto: Fotograf ukjend. Kraftmuseet arkiv
1960-åra var travle år for kraftutbyggjarane. Solem fortel at han i periodar hadde hovedansvar for opptil fire anlegg samstundes og tok sjøfly rundt for å rekkja innom fleire på ein dag. Viktige avgjerder måtte avklarast raskt og etter synfaring på staden. Samstundes var entreprenøren svært avhengig av gode og støe fagfolk. Solem og Standal understrekar at Høyer-Ellefsen hadde svært dugande formenn og folk på Tysso II-anlegget. Dei hadde og eit nært samarbeid med konsulentfirmaet Chr. Fredrik Grøner som sto for damkonstruksjonane.
Bygging av demning ved Nibbehøl i 1965. Foto: Olav Moe, Kraftmuseet arkiv
Naturvern nytt på 60-talet
Taubanar og beltevogner på snø var hovudtransportforma i anlegget, men helikoptertransport var også i bruk. Brakkemodulane blei frakta luftvegen. Tysso II hadde klausul i anleggsdokumenta om at det ikkje skulle byggjast vegar i høgfjellet eller over tregransa. Om dette låg i konsesjonen frå deprtementet eller om det var direktør Stin Hysing på AS Tyssefaldene sitt krav, hugsar ikkje anleggsleiarane sikkert. Men Tysso II var det første anlegget i Norge der naturverntanken kom sterkt inn, fortel dei.
Helikoptertransport til Rypehalsen ved Langavatnet i 1964. Foto: Olav Moe, Kraftmuseet arkiv
Utfordringar og handlekraft
Transporten innover Ringedalen til taubane-stasjonane var planlagt gjennomført på isen, men i praksis var dette uråd. Raske og modige avgjerder blei difor tatt for å få bygd vegen langs Ringedalsdammen på rekordtid. I Stavanger henta dei båten dei trong. Solem og Standal fortel og om korleis dei løyste støyping av store betongmurar i høgfjellet, tunnellarbeid med ”knematarar”og skinnetransport, steinknusing og taubanetransport.
Omlasting ved Ringedalsvatnet frå båt til taubanen frå nedre stasjon opp til Mikkjelstøl i 1964.
Foto: Olav Moe, Kraftmuseet arkiv
Av Brita Jordal, Kraftmuseet 2008/2017
