Røyrbrotet i 1916
Den direkta årsaka til uhellet var ei mindre kortslutting i Carbidfabrikken i Odda. Straumleveringa til fabrikken blei plutseleg kutta utan forvarsel, trykket i røyr 4 steig enormt og røyret spang ved turbin 10 inne i stasjonen. Vasstråla sprengte seg veg gjennom golv og mur i stasjonen og forårsaka store skadar. Røyr 3 og 4 låg i parallell og lukene ved fordelingsbassenget på Lilletopp blei utløyst og klappa igjen, så det var berre vassmengda i røyra som strøymde ut i anlegget. Men i tillegg til skade i stasjonen, blei røyr 3 øydelagt; ventilen som skulle sleppa inn luft etter kvart som røyret blei tømt for vatn svikta. Det oppsto derfor eit aukande undertrykk eller vakuum. Presset av lufttrykket utanfrå blei så stort at røyret blei trykt saman i øvste delen frå knekkpunkt 1 – 3.
Vakumet sugde røyret flatt. Foto: Kraftmuseet arkiv
Generatorane står delvis under vatn, men straumen blir heldigvis broten. Skadane var omfattande og tidspresset stort. Bedriftene i Odda trong krafta! Dei arbeidde på spreng i stasjonen, og klarde det før ovnane i Odda gjekk kalde.
Kraftstasjonen står under vatn. Foto: Kraftmuseet arkiv
Under reparasjonsarbeidet tre dagar etter røyrbrotet blei det igjen alvorleg. Ved stenging av ein hovudventil rauk ventillokket av og ei kraftig vasstråle sto ut og trefte ein maskinist som blei slengt mot ein turbin. Mannen fekk brot på hjerneskallen og livet sto ikkje til å redda.
I folks minne og på folkemunne har det festa seg ei oppfatting av at maskinist Haldorsen døydde under sjølve røyrbrotet, men dette stemmer altså ikkje med loggen i AS Tyssefaldene sin driftsrapport frå 4. mars 1916.
I desse dagane var stasjonen i drift med ni aggregat.
Biletet viser skader inne i kraftstasjonen. Foto: Kraftmuseet arkiv
Vedlikehald og dramatikk i røyrgata
For det meste har røyrgata fungert bra og har takla dei store påkjenningane. Men rundt røyr 3 har det vore dramatikk; første gong då eit lengre strekk av røyret kollapsa ovanfor knekkpunkt 3 på grunn av undertrykk under røyrbrotet i 1916. Andre gong var under vedlikehaldsarbeid på 1930-talet. Under inspeksjon var det oppdaga sterk rustdanning i røyret om lag der kollapsen hadde skjedd i 1916. Blærer på storleik med erter måtte fjernast innvendig. Røyret blei tatt ut av bruk og tømt for vatn ned til knekk 3 ved stupet. Ei sperring blei sett opp inne i røyret som sikring for både folk og lause ting. Eit mannhol eller mannlokk (inspeksjonsluke) blei opna ovanfor og nedanfor arbeidsområdet for å få folk, utstyr og luft/ventilasjon inn i røyret. Ein lang slede av tre blei bygd oppe i røyret og låra nedover i tau saman med leidningar for arbeidslys.
Røyr nummer 3 vart demontert etter røyrbrotet i 1916. Foto:Kraftmuseet arkiv.
