Albert Petersson var ein godt vaksen mann på 36 då han gifta seg i 1906. Kona Leonie derimot var berre 18. Korleis vart dei kjende og kva veit vi om den korte tida dei fekk saman?
Som kjemiingeniør var truleg Albert kjend med far hennar, den kjende kjemikaren og professoren Otto Witt som budde med familien i universitetsstaden Charlottenburg utanfor Berlin. Var det desse to vaksne mennene som låg bak ekteskapet? Var det eit arrangert forhold, eller forelska dei seg i kvarandre då dei treftes heime hos famlien Witt?
Nyforlova Albert Petersson og Leonie "Maus" Witt på Gaustadtoppen i 1906. Foto: Frå A. Petersson si private samling - Kraftmuseet arkiv
Albert Petersson og hans tyske kone Leonie blei svært omtykte i Odda. Dei var ein del av folket. Foto: Kraftmuseet
I Kirkebøkene til Odda er Albert og Leonie registrert som innflyttarar til Odda – han den 1. august og ho den 2. august 1907. Antakeleg kom dei før, men det kan vera at villaen på Eide var klar til innflytting då.
Leonie "Maus" Petersson framfor direktørvillaen Blaasenborg kring 1908. Frå A. Petersson si private samling - Kraftmuseet arkiv.
I 1907 fekk dei sonen Claus, og i 1910 venta dei eit nytt barn. Ingrid Leonie blei fødd 9.april 1910, men til ein familie i sorg. Leonie døydde i barsel. Albert Petersson blei aldri den same etter dette. I eit brev til systera seinare på året 1910, skriv han om tekniske planar og forsøk han held på med saman med Sam Eyde, men avsluttar med: ”Nu kan det vara nog med tekniska och affärsaker. Men det är ju det enda jag upplefver och det som binder mitt intresse.”
Med Leonie fann Albert det «älskligaste hem og familj», har Albert si syster Signe i Sverige fortalt i ein tekst. Familien kalla Leonie for Maus. Ho underteiknar breva sine med Maus og Albert brukte og dette kjælenamnet. Han og Maus var lukkelege i Odda. I brevet til systera Signe som han skreiv 8 månader etter Leonie døydde skriv han: «førr tog Maus mitt hela interesse och det tekniska och affärerna varo mina bisaker.»
Albert vart aleine igjen med to små barn. Klaus var knappe 3 år og Ingrid var nyfødt. Albert vart «ein moderne far»: Dette skriv han til systera Signe 6.12.1910:
Du skall icke tro att jag på något sätt försömmer barnen. Jag tycker det är mycket svårt att lemna Odda och jag har också varit mycket lite hemifrån jamfört med tidigare. Jag arbetar också mycket mer hemma nu än förr, och Klaus är nästan alltid inne hos mig då jag är hemma och han inte är ute.
Om sonen skriv han vidare:
Han är det snällaste barn man kan tänka sig, och så tidigt utvecklat karakter att det ofta är rent märkvärdigt. Fast Ivar Lidholm är ½ år äldre och mycket liflig verkar han som Baby jenført Klaus, som helt har tagit ledningen. Klaus verkar icke minsta bortskämd eller lillgammal trots sina snusförnuftigheter. Jag skulle kunna skifva hela ark om Klaus, men har icke nu tid.
Om Ingrid som jo berre var eit spedbarn – skriv han:
Ingrid blir alle tjockare. Jag skall sända Dig ett par fotografier af henne som jag tog straxt innan jag reste hit, men ännu icke haft tid kopiera.
Han skriv og om forholdet til Leonie sin familie i Tyskland:
Till Irene skrifver jag regelbundet en gång i veckan och får också lika regelbundetsvar. Vi har kommit hvarandra så nära genom Maus bortgång. Maus stod ju Irene nära som ingen annan, och nu har Maus barn tagit samma plats. Hon lider nog mycket af att icke vara i deras närhet. Hon är forövrigt en menniska helt för sig sjelf. För hvad hon sökt vara för mig i denna tid, kan jag icke vara henne nog tacksam. Jag längtar mycket till sommaren då jag hoppas hon kommer hit.
Albert Petersson med borna Ingrid og Klaus i 1912. Foto: A.Petersson si private samling - Kraftmuseet arkiv.
Tekst om Leonie si gravferd, etter at ho døydde 12. april 1910, frå Odda Tidende 23.4.1910:
Fru Dr. Pettersons begravelse fandt søndag sted under det mest høitidelige cermonel som endnu har været seet her i Odda. Og den udelte tilslutning og deltagelse av saavel høi som lav var et talende bevis for, hvor folkekjær den unge frue var blit i de par aar hun levet blant os.
Søndag oprandt med straalende solskinsveir. Om formidagen kom dampskibet ”Hardangeren” som Hard-Søndh.ske for anledningen havde stillet til disposition og medbragte fra Bergen byens smukkeste ligvogn samt heste for samme. Overalt flagedes paa halv stang og i hovedgaden var Hagen-Sønstebys og særlig Anna Pettersens forretningsvinduer dekoreret i sørgestil. Fra fjorden kom flere motorbaade med folk, der ønsket at overvære den sjeldne høitidelighed. Fra kirken og til fabrikene var strøet med frisk gran.
Allerede tidlig om eftermiddagen færdedes en mængde mennesker opover hovedgaden for at afvendte sørgefølgets ankomst. Ved halvseks-tiden kjørtes baaren fra hjemmet, fulgt av det store følge, der øket til et folketog, da arbeiderne, der stod samlet ved arbeiderlokalet , sluttet til under arbeiderforeningens smukke blaa florombundne fane.
Sørgetoget talte hundreder av mennsker og tilslutningen var saa stor at ikke paa langtnær alle kunde rummes i kirken, som for anledningen av hotelerne ”Hardanger” og ”Grand”var ualmindelig smukt dekoreret med palmer, grønt og sort.
Den afdødes baare bugnet af fine, kostbare blomster og kranse fra nær og fjern. I kirken talte sogneprest Olafsen gribende og stemningsfuldt ved avdødes baare. Da en krans fra arbeiderne ved fabriken nedlagdes paa kisten udtalte lagerformand Bøthun i en tal til afdøde, at alle havde vi den stærke følelse at vi har blit et godt menneske mindre i Odda. Derefter foretoges jordpaakastelsen inde i kirken. Odda Ungdomskor sang før og efter talen.
Den blomsterfyldte kiste blev derefter bragt ombord i ”Hardangeren” som straks gikk ud paa rheden og blev liggende der til følget kl. 11.30 om aftenen reiste med til Bergen.
At 1000 mennesker var ute er ikke for meget sagt.»
Oppmøtet og arbeidarane si oppslutning om begravelsen gir ein god indikasjon på at Leonie var elska i Odda. Då Odda tidende melde dødsfallet 13. april skreiv dei:
Kl. 8 om morgenen avgik fru Dr. Petersson ved døden. Den unge elskværdige frue, der var tysk av fødsel, havde ved sin hjertelighed og sit ukunstlede væsen vunnet alles hjerter for sig her i Odda og meddelelsen om hendes snarlige bortgang blev modtat med dybfølt vedmod av alle.
Hvem der smile kan ad døden,
hun har himlen smilet til,
og som sol i aftenrøden
lukker hun sit øie mild.”
Forsvinninga til Albert Petersson i 1914 er ein historisk verkebyll. Om kvelden den 18. august 1914 går Albert Petersson (44 år) til kaien i Odda og ombord på rutebåten D/S Ullensvang. Han skal til Bergen, og vidare til London der hovudkontoret til Odda-fabrikkane ligg. Då båten kjem til Bergen neste morgon, er Petersson borte. Sjøforklaringa fortel om eit plask midt på natta. Kapteinen hadde stoppa båten, og konstatert at dr. Petersson mangla om bord. Mannskapet søkte i den mørke sjøen utan resultat. Båten gjekk vidare.
Tok han sitt eige liv? Han hadde tunge stunder, men gav ikkje noko hint om at han hadde slike planar. Var det nokon som tok han av dage? Første verdskrigen hadde starta nokre dagar før. Karbidproduksjon var avgjerande for rustningsindustrien, og Albert Petersson var ein av dei fremste ekspertane på området. Kanskje fall han over bord ved eit uhell? Svaret er ukjent.
Dette skreiv direktør F. W. Bruce i 1916:
”Under alt sit arbeide samlet dr. Petersson om sig og utdannet en stor stab av medarbeidere, og hans karakter og føreregenskaper gjorde at alle var ham hengivne. Alle søkte at gjøre sit bedste under ham og en anerkjendelse fra hans mund blev sat pris på, da den kom fra en mand som kjendte sit arbeid. Han interesserte sig også levende for sine arbeidere og önsket at de skulde leve under de bedst muligt vilkår. Han var altid meget interessert i bygning av arbeiderboliger, og når nogen var i vanskeligheter vidste han altid hvem han skulde henvende sig til.”
I Odda Tidende den 23. august 1916 kunne ein lesa:
”Vi vil tilslut uttale håpet om at dr. Peterssons ånd fremover må komme til at gjøre sig mer gjældende. Det vil utvilsomt bli det vakreste mindesmerke over den store avdøde skaper av det industrielle liv i Odda.”
Minnemarkering for Albert Petersson og avduking av bautasteinen ved direktørvillaen og Vasstun bru i Odda den 18. august 1916. Foto: Kraftmuseet arkiv
